Juni/Juli 2002

Reaktionen aus Aserbaidschan


AVROPA ÞURASINDAN AZERBAYCANA KÝMSE GELMEYECEK

Bu sözleri Ýsveçredeki müxbirimize Andreas Qross söyledi

"Heyder Eliyevle dialoq aparmaq mümkün deyil"

Azerbaycan iqtidarý ölkemizin imicine zerbe vuran daha bir addým atýb. Avropa Þurasý Monitorinq Qrupunun Azerbaycan üzre hemmeruzeçisi Andreas Qrossun ölkemize gelmesine icaze verilmeyib. Xarici iþler naziri Vilayet Quliyev metbuata açýqlamasýnda Qrossu birterefli ve subyektiv mövqe tutmaqda suçlayýb ve onun Bakýya iyulun 15-de gözlenilen seferinin meqsedeuyðun olmadýðýný bildirib.

Hazýrda Ýsveçrede siyasi mühacir heyatý yaþayan emekdaþýmýz Kamil Taðýsoy Andreas Qrossla elaqe saxlayaraq, iqtidarýn onu Azerbaycana buraxmamasýna münasibetini öyrenib. Vilayet Quliyevin beyanatý ile tanýþ olduðunu deyen meruzeçi bundan teessüflendiyini bildirib. Onun dediyine göre, xarici iþler nazirinin açýqlamasýndan sonra ne özü, ne de diger meruzeçi Martines Kasan Azerbaycana gelmeyecekler: "Biz evvelce birge getmeyi planlaþdýrýrdýq. Amma indiki veziyyetde monitorinq qrupundan heç kes Azerbaycana getmeyecek. Bu hadise meni çox teessüflendirdi ve bir daha gösterdi ki, bu adamla (Heyder Eliyev nezerde tutulur - red.) dialoq aparmaq mümkün deyil. Bu fakt Azerbaycanýn beynelxalq imicine böyük zerbe vurur".

Mesele ile baðlý fikirlerini öyrendiyimiz Müsavat baþqanýnýn müavini Sülheddin Ekber Andreas Qrossun açýqlamasýna qýsa münasibet bildirib: "Sovet karikaturaçýlarýnýn sevimli bir ifadesi vardý: "sözsüz". Men de bu meseleye "þerhsiz" münasibet bildirirem".

Qeyd edek ki, "Yeni Müsavat" qezeti Azerbaycan hakimiyyeti ile Andreas Qross arasýnda konflikt yaranan vaxtdan beri cenab Qrossun operativ açýqlamalarýný ölke oxucusuna çatdýran helelik yegane metbu orqandýr. Konfliktin evvelinden ilk defe olaraq, 7 iyul tarixli sayýmýzda Qrossla geniþ müsahibe derc etmiþdik. Dünen emekdaþýmýz Kamil Taðýsoy bizimle söhbetinde bildirdi ki, Andreas Qross gelen hefte qezetimize daha bir müsahibe verecek.

CAVÝD



ELÝYEV MÜXALÝFETLE DÝALOQA HAZIR DEYÝL

Liderler hamýný birliye çaðýrdýlar

"Yeni Müsavat" ve "Hürriyyet" Heyder Eliyevin Konstitusiyaya deyiþiklikler teklifi ve referendumla baðlý Deyirmi Masa keçirdiler.

Dünen "Hürriyyet" ve "Yeni Müsavat" qezetleri siyasi partiya liderlerini bir araya getirdiler. Heyder Eliyevin Konstitusiyaya deyiþiklikler teklifleri ve 24 avqust referendumu ile baðlý müzakireler aparmaq üçün "9-lar" (ALP sedri Lale Þövket, Müsavat baþqaný Ýsa Qember, Edalet Partiyasýnýn sedri Ýlyas Ýsmayýlov, AMÝP sedri Etibar Memmedov, AXCP sedri Mirmahmud Mirelioðlu, "islahatçýlar"ýn lideri Eli Kerimli, VHP sedri Sabir Rüstemxanlý, VBP sedri Ayaz Mütellibovun temsilçisi Sabir Hacýyev, ADP sedri Resul Quliyevin temsilçisi Nureddin Memmedli) devet olunduqlarý vaxtda Baký Metbuat Klubuna toplaþdýlar.

Tedbiri giriþ sözüyle açan "Yeni Müsavat" qezetinin baþ redaktoru Rauf Arifoðlu Azerbaycanýn mürekkeb durumda olduðunu vurðuladý. Onun dediyine göre, indiyedek Azerbaycanda daha çox demokratiyaya, insan hüquq ve azadlýqlarýna tehlüke vardýsa, indi bu tehlükenin miqyasý böyüyüb, bütövlükde milleti, onun mövcudluðunu tehdid etmekdedir. Azerbaycanda bütün qanunlarýn, o cümleden de Ana Yasanýn ayaqlar altýnda olduðunu söyleyen R.Arifoðlunun fikrince, Heyder Eliyev onsuz da qüsurlu olan Ana Yasaya yeni düzeliþ ve elaveler etmekle özünü xalqýn seçmek haqqýndan qorumaq üçün bir emeliyyat hazýrlýðý içerisindedir: "Hemin emeliyyat avqust ayýnýn sonuna teyin edilmiþ referendum vasitesile senedleþdirilmelidir. Bele bir veziyyetde eslinde ölke qaynamalý, milli-demokratik qüvveler bir araya gelmeli, cemiyyetin müqavimet imkanlarý ve potensialý iþe salýnmalýdýr".

Edalet Partiyasýnýn sedri Ýlyas Ýsmayýlov esasen Heyder Eliyevin referendum yolu ile siyasi partiyalarý sýradan çýxarmaq niyyetine toxundu.

AMÝP lideri Etibar Memmedov H.Eliyevin öz selahiyyetlerine aid olmayan mesele üzre referenduma teklif çýxarmasýný pisledi: "Siyasi baxýþlarýmýzdan, ideoloji prinsiplerimizden asýlý olmayaraq, seylerimizi birleþdirib Azerbaycanýn geleceyi üçün tehlüke yaradan emeliyyatýn qarþýsýný almalýyýq".

ADP sedri Resul Quliyevin temsilçisi Nureddin Memmedli çox ciddi, tarixi bir proses erefesinde olduðumuzu söyledi: "Hansý partiyalar ki, boykot qerarýnda israrlýdýrlar, boykotun daha effektli, daha ciddi formada teþkil olunmasý barede düþünmelidirler". AXCP-nin "islahatçýlar" qanadýnýn rehberi Eli Kerimli deyiþdirilmesi uðrunda mübarize apardýqlarý maddeler çýxarýlmazsa, referendumu boykot etmeli olacaqlarýný söyledi. E.Kerimli ne qeder çetin olsa da, referendumdan evvel birge kütlevi aksiyalara ehtiyac olduðunu da vurðuladý.

VBP sedri Ayaz Mütellibovun temsilçisi Sabir Hacýyevin fikrince, seçkilerde xalqýn iradesinin eks etdirilmediyini beynelxalq teþkilatlarýn, dünya ictimaiyyetinin diqqetine çatdýrmaq lazýmdýr.

VHP sedri Sabir Rüstemxanlý teyin olunan referendumun hakimiyyet üçün bir meþq olduðunu söyledi: "Bu tarixi durumu hamýmýz qiymetlendirmeli, sabahýmýz haqqýnda ciddi düþünmeliyik". AXCP sedri Mirmahmud Mirelioðlu xalqýn irade ve arzularýný yerine yetirmek üçün referendumun son þans olduðunu söyledi: "Referendumun qarþýsýný almaðýn birce yolu var - birlik".

Müsavat baþqaný Ýsa Qember evvelki çýxýþçýlarýn fikirleri ile esasen razýlaþdýðýný bildirdi: "Bezi razýlaþmadýðým meqamlar olsa da, onun üzerinde dayanmaq istemirem. Çünki bugünkü tedbirin mümkün neticelerinden biri de Azerbaycanda fealiyyet gösteren bütün siyasi qüvvelerin referenduma birge mövqe formalaþdýrmasý, birge münasibet bildirmesi ve birge fealiyyet göstermesi ola biler".

Heyder Eliyevin müxalifetle dialoqa hazýr olmadýðýný söyleyen ALP sedri Lale Þövketin fikrince, eger dövlet baþçýsý buna hazýr olsaydý, referendum elan etmemiþden evvel müxalifetle meslehetleþmeler aparardý: "O zaman prosesler de bu yönde inkiþaf etmezdi". Deyirmi Masadan geniþ reportajý növbeti sayýmýzda oxuya bilersiniz.

P.S. Toplantýdan sonra liderler müzakireleri davam etdirmek üçün AMÝP qerargahýnda bir araya geldiler.

Þahnaz METLEBQIZI



HEYDER ELÝYEV TEBRÝZDE KONSULLUQ AÇILMASINI ÝSTEYÝR

Dövlet baþçýsý deyib ki, 1994-cü ilde onu Tebrize buraxmayýblar

Ýran Azerbaycana Miane-Erdebil-Parsabad-Ýmiþli demir yolu xettinin tikintisini teklif edir. Bu, Þimal-Cenub dehlizi çerçivesinde artýq tikilmekde olan Qezvin-Reþt-Astara magistralýna alternativ olacaq.

Bu teklif Þerqi Azerbaycan ostandarý Mehemmedeli Sübhanullahinin Heyder Eliyevle görüþünde ireli sürülüb.

Onun sözlerine göre, yeni marþrut Qezvin-Reþt-Astara magistralýndan qýsadýr, hem de Mianeden Tehran, Tebriz ve Fars körfezine artýq demir yolu elaqesi var.

H.Eliyev öz növbesinde bu teklifi müsbet qiymetlendirib ve deyib ki, teklif olunan magistral neinki iki ölke üçün, elece de beynelxalq önem kesb ede biler.

Qonaqlar Azerbaycan terefine Ýran Astarasý ve Azerbaycan arasýndaký qaz kemerini neft kemerine çevirmeyi teklif edib. Ýranlýlar hemin boru ile Azerbaycandan Tebrize neft neqlini teklif edir. Ýran hemin kemerle sutkada 50 min barel neft almaq niyyetindedir.Bundan baþqa, Tehran Azerbaycan ve Türkiyeye "ESO" minik avtomobilinin birge istehsalýný teklif edir. Maþýnlarýn "Xodro" avtomobil bazasýnda buraxýlmasý nezerde tutulur.

Ýranlýlar neft-kimya sahesinde de Azerbaycanla emekdaþlýðýn inkiþafýný teklif edib. Bu meqsedle Þerqi Azerbaycan nümayende heyeti Sumqayýtda olub.

Ýran gömrük sahesinde de emekdaþlýðý inkiþaf etdirmek niyyetindedir. Bunun üçün serhedlerin keçilmesinin asanlaþdýrýlmasý, qaçaqmalçýlýqla mübarizede birge emekdaþlýða dair saziþler imzalanmalýdýr.

Ostandar bildirib ki, yaxýn vaxtlarda Ýran Culfasýnda yeni gömrük terminalý açýlacaq. Ýran terminalýn tikintisine 3 milyon dollar vesait qoyub. Eliyev Ýran terefinin tekliflerile baðlý qeyd edib ki, iqtisadi inkiþaf nazirine ve iqtisadi emekdaþlýq üzre ikiterefli komissiyanýn hemsedrine hemin tekliflerin öyrenilmesini tapþýrýr. Eliyevin teþebbüsü ile Azerbaycan türkcesinde davam eden söhbet zamaný Sübhanullahi bildirib ki, "müsteqil Azerbaycanýn nailiyyetlerinden fexr duyur". O qeyd edib ki, H.Eliyevin Ýrana aprel seferi zamaný Tebriz onu sebirsizlikle gözleyirdi. Eliyev ise xatýrladýb ki, 1994-cü ilde Tehran rehberliyi onu Tebrize buraxmayýb. O deyib ki, Tebrizde Azerbaycan konsulluðu açýldýqdan sonra bu þehere gedecek. Sübhanullahi öz növbesinde Eliyevi emin edib ki, Tehran rehberliyinin mesele ile baðlý prinsipial razýlýðý var ve yaxýn vaxtlarda konsulluq açýlacaq.

TURAN



ELÝYEVÝN SEHHETÝ YENE DÝQQET MERKEZÝNDEDÝR

Konstitusiyaya deyiþikliklerle baðlý avqustun 24-de referendum keçirilmesi barede dövlet baþçýsýnýn fermaný eyni zamanda Heyder Eliyevin sehhetini de gündeme getirib.

Qeyd edek ki, müþahideçilerin ekseriyyeti prezident selahiyyetlerinin parlament sedrinden baþ nazire dövr edilmesiyle baðlý nezerde tutulan Konstitusiya deyiþikliyini mehz Eliyevin "kövrek" sehheti ile elaqelendirirler.

"Hürriyyet" qezetinin son iki sayýnda Heyder Eliyevin sehhetinde yaranmýþ problemlerle elaqedar melumatlar derc edilib. Bu, onu gösterir ki, bir müddet evvel dövlet baþçýsýnýn sentyabr-oktyabr aylarýnda müaliceye gedeceyi barede dolaþan xeber heç de esassýz deyil. "Hürriyyet"in etibarlý menbeye istinaden yaydýðý melumata göre, öten heftenin bazar günü baðda olan dövlet baþçýsý istirahetini iki saat tez baþa vurub. Adeten axþam saat 21 radelerinde baðý terk eden H.Eliyev bu defe iki saat "telesib". Qezet yazýr ki, dövlet baþçýsý ele hemin gün tecili olaraq tibbi müayineden keçib. Prezident Aparatýnýn adýný çekilmesini istemeyen iþçisi ise "Hürriyyet"çi hemkarlarýmýza bildirib ki, dövlet baþçýsýnýn sehheti normaldýr.

Adýnýn çekilmesini istemeyen bir hekimin emekdaþýmýza verdiyi melumata göre, son günler televiziya ekranlarýnda görünen dövlet baþçýsýnýn sehhetinde bezi deyiþiklikler nezere çarpýr: "Konkret olaraq, Almaniyanýn Federal Ýqtisadiyyat Nazirliyinin dövlet katibi Aksel Qerlatýn Heyder Eliyevle görüþü zamaný dövlet baþçýsý son günlere nisbeten xeyli naxoþ görünürdü. Onun sehhetindeki qefil irelileyiþler ve gerilemeler diqqetçekendir". Metbuatda ireli sürülen iddialarla baðlý sorðumuza Prezident Aparatýnda, Sehiyye Nazirliyinde neinki cavab vermediler, heç bizi axýradek dinlemeye bele cesaret etmediler.

MEHDÝ



ATET SEÇKÝ MECELLESÝ ÝLE BAÐLI AÇIQLAMA VERDÝ

"Seçki islahatlarý geniþ siyasi konsensusa esaslanmalýdýr"

ATET-in Demokratik Tesisatlar ve Ýnsan Hüquqlarý Bürosu (DTÝHB) Azerbaycan rehberliyini yeni seçki qanunvericiliyinin qebulu prosesini þeffaf etmeye çaðýrýr. Bu barede ATET DTÝHB-nin bu TURAN-a daxil olan press-relizinde bildirilir.

"Baxmayaraq ki, seçki sisteminde islahatlar aparýlmasý her bir dövletin suveren hüququdur, bele fundamental deyiþiklikler geniþ siyasi konsensusa esaslanmalýdýr ki, bu proses ve onun neticeleri ictimaiyyet terefinden qebul edilsin"-deye DTÝHB-nin direktoru Jerar Þtudman bildirib.

Senedde hemçinin deyilir ki, Azerbaycan hökumetinin xahiþile DTÝHB Seçki Mecellesi (SM) layihesine dair öz tövsiyelerini açýqlayacaq. Bu layihe Azerbaycan rehberliyi terefinden derc edildikden sonra onun müzakiresi üçün deyirmi masalar teþkil olunacaq. Hemin tedbirlere esas iþtirakçýlar ve maraqlý terefler qatýlacaq.

Herterefli müzakirelerin teminatý üçün DTÝHB deyirmi masalar keçirilene kimi SM layihesine dair þerhlerini yayacaq. DTÝHB güman edir ki, layihenin vaxtýnda yayýlmasý prosesin açýqlýðýna ve þeffaflýðýna xidmet edecek. Bu meqsedle DTÝHB iqtidar da daxil olmaqla, SM-de islahatlar aparýlmasýnda maraqlý tereflerle meslehetleþmeler aparacaq.

"Bu yaxýnlarda müxalifet partiyalarýndan birinin DTÝHB-i iqtidarla gizli elaqeler qurmaqda ittiham etmesi tamamile esassýzdýr. Bele ki, sözügeden meseleye dair müzakireler bir neçe gün önce Varþavada hemin partiyanýn nümayendesinin iþtiraký ile keçirilib"-deye senedde vurðulanýr.

Büro onu da qeyd etmeyi vacib sayýr ki, Azerbaycan metbuatýnda derc edilen yazýlarýn eksine olaraq, 24 avqust referendum aktýnýn layihesi þerh edilmek üçün DTÝHB-e gönderilmeyib. Xatýrladaq ki, bir neçe gün önce AMÝP lideri Etibar Memmedov sensasion beyanatla çýxýþ ederek ATET, Avropa Þurasý ve baþqa beynelxalq teþkilatlarý Azerbaycan rehberliyile Seçki Mecellesinin hazýrlanmasý ile baðlý gizli danýþýqlar aparmaqda ittiham edib.

TURAN



TÜRKÝYE ERMENÝSTANLA ELAQE QURMAYACAQ

General Hilmi Özkök Azerbaycan torpaqlarýnýn azad edilmesinin þert olduðunu bildirir Dünen Milli Meclisin sedri Murtuz Elesgerov Türkiye Quru Qoþunlarý komandaný Hilmi Özkökü qebul edib. Görüþde ikiterefli herbi, siyasi elaqeler etrafýnda fikiir mübadilesi aparýlýb. Murtuz Elesgerov herbi, siyasi cehetden Türkiyenin Azerbaycana desteyini yüksek qiymetlendirib. Hilmi Özkök öz növbesinde Türkiyenin her zaman Azerbaycana destek vereceyini beyan edib: "Türkiye Azerbaycanýn erazi bütövlüyünü destekleyir. Azerbaycanýn torpaqlarý azad edilmeyince, Türkiye Ermenistanla her hansý elaqe qurmayacaq."

Komandan son vaxtlar Azerbaycan ordusunda aparýlan islahatlarý ürekaçan adlandýrýb. "Biz bu sahede Azerbaycana daim yardým etmeye hazýrýq"-deye o bildirib.

Görüþde enerji daþýyýcýlarýnýn qerb bazarýna çýxarýlmasý ile baðlý tehlükesizlik meselelerine de toxunulub.

TURAN



MAHMUDELI ÇÖHREQANLINI NÝYE "VURURLAR"?

Cahandar Bayoðlu: "Fars þovinizmi bununla milli herekatýn gücünü etiraf edir"

Güney Azerbaycan Milli Oyanýþ Herekatýnýn lideri doktor Mahmudeli Çöhreqanlýya qarþý eks-tebliðat kampaniyasý davam edir. 35 milyonluq Azerbaycan türkünü fars þovinizminin esaretinden qurtarmaq yolunda mücadile veren herekat baþçýsýna qarþý qerezli münasibetde bulunanlar arasýnda azerbaycanlýlarýn da olmasý aðrýlý meseledir.

Ýki gün önce güneyli mühacir Babek Azeroðlu adlý þexs de doktora qarþý keskin ittihamlarla çýxýþ edib. Beynelxalq teþkilatlarýn, demokratik dövletlerin "milli lider" olaraq tanýdýðý, milyonlarla insanýn reðbetini qazanan, aylarla zindanda ezab çekib saðalmaz xesteliklere mübtela olan, lakin her zaman milletinin þerefini uca tutan bir þexse qarþý iftira ve böhtanlar yaðdýrmaðýn evezinde belelerinin "mükafatý"nýn ne olacaðýný demek çetindir. Çöhreqanlýya Ýran hakimiyyetinin münasibetini baþa düþmek olar. Molla rejimi milyonlarla türkün ayaða qalxýb, azadlýðýný teleb etmesinden qorxuya düþdüyü üçün herekatýn liderlerini lekelemekdedir. Ele bu günlerde Babek qalasýna yürüþün baþ tutmamasý üçün gösterilen cehdler fars þovinizminin böyük bir qorxu ve telaþ içinde olduðunu gösterir.

BAB metbuat xidmetinin rehberi Cahandar Bayoðlu B.Azeroðlunun 1999-cu ilde doktor Çöhreqanlýnýn hebs olunmasýnda birbaþa eli olduðunu deyir: "Bu adamýn apardýðý iþler fars þovinizminin temsilçilerinden daha zererlidir. Her halda, belelerinin Bakýda yaþamasý ve texribatçý iþlerle meþðul olmasý ile Köçeryanýn Bakýda olub fealiyyet göstermesinin heç bir ferqi yoxdur. 2001-ci ilin dekabrýnda Bakýya gelen bu adam evvelce özünü "Çöhreqanlýnýn müavini" adlandýrdý. Lakin onun dedikleri doktor terefinden tekzib olunanda bu þexs Çöhreqanlýnýn eleyhine fealiyyete baþladý. Bu adamýn molla rejiminin buyruqlarýna xidmet etdiyi bize aydýndýr. Birmenalý olaraq onu söyleye bilerem ki, bu, Tehran fars-þovinist rejiminin Azerbaycanda qurduðu texribatçý þebekedir. Bu þebekenin üzvlerinden ise bele açýqlamalarý gözlemek tebiidir."

C.Bayoðlunun fikrince, Tehran rejimi Güneydeki milli herekatýn qarþýsýný almaq üçün vaxtaþýrý B.Azeroðlu kimilerini ortaya çýxaracaq ki, bundan teeccüblenmek lazým deyil: "Her halda, bu cür adamlarýn ortaya çýxarýlmasý herekatýn gücünü, düzgün yolda olduðunu gösterir. Fars þovinizminin elinde oyuncaq olanlarýn bu kimi ittihamlarý doktor Çöhreqanlýnýn Vetenine ve xalqýna baðlý olduðunu gösterir. Biz B.Azeroðluna teþekkür edirik ki, bu cür texribatçý emellerle de olsa, düzgün yolda olduðumuzu nümayiþ etdirir."

Güneyli mühacir Aslan Xalidi de B.Azeroðlunun açýqlamalarýný Ýran keþfiyyatýnýn doktor Çöhreqanlýya ve Güneydeki herekata qarþý fealiyyetinin terkib hissesi kimi deyerlendirdi. Çöhreqanlýnýn Ýraný terk etmezden bir neçe ay evvel onun eleyhine güclü tebliðatlarýn baþlandýðýný vurðulayan A.Xalidi Ýran keþfiyyatýnýn xarici ölkelerde de çox feal þekilde iþ apardýðýný dedi: "Ýran keþfiyyatý bir neçe ad altýnda fealiyyet gösterir. Onlar tacir, diplomat, xeber agentliyinin nümayendesi, yaxud da sade Ýran vetendaþlarý adý altýnda burda iþ aparýrlar. Xüsusen milli meselelerle meþðul olan insanlarla professionallýqla elaqeler yaradýrlar ve sonra öz isteklerini heyata keçirirler."

A.Xalidinin sözlerine göre, Ýran sefirliyi B.Azeroðlunun keçirdiyi metbuat konfransý ile çox ciddi þekilde maraqlanýb. Azerbaycan metbuatýnda bu barede çýxan bütün yazýlarý tercüme edib, Ýran XÝN-e gönderibler: "Ele bu fakt onu gösterir ki, bu cür hereketler rejimin ssenarisi ile heyata keçirilir."

Elþad PAÞASOY



GÜNEY AZERBAYCANDA KÜRDLERLE TÜRKLER ARASINDA TOQQUÞMA OLUB

Ýran Güneyde "ikinci Qarabað" yaratmaq isteyir

"Azadlýq" qezetinin sraðagünkü sayýnda Güney Azerbaycanda kürdlerle azerbaycanlýlar arasýnda seher namazý zamaný qanlý toqquþma baþ verdiyi barede melumat derc olunub. Qeyd olunur ki, Cenubi Azerbaycanla Türkiyenin serhedinde yerleþen Sardaþt þeherinde baþ veren qarþýdurma neticesinde þeherin dini rehberi Molla Mehemmed Ebubekr aðýr yaralanaraq, Urmiyanýn Mottahari xestexanasýnda yerleþdirilib.

Güneydeki melumatlý menbeye esaslanan qezet hadisenin Ýran Demokratik Kürdüstan Partiyasýnýn üzvleri terefinden töredildiyini bildirib. Xatýrladaq ki, doktor Mahmudeli Çöhreqanlý Bakýya seferinin ilk günlerinde Ýran hakimiyyetinin Güneyde yeni münaqiþe ocaðý yaratmaðý planlaþdýrdýðýný demiþdi. Doktor silahlý kürd birleþmelerinin Güney Azerbaycanýn esasen Urmiya þeherine yerleþdirildiyini bildirerek, fars þovinizminin gelecekde burda "Kürdüstan" yaratmaq niyyetinde olduðunu qeyd etmiþdi. Neçe müddetdir ki, ermeni ve kürd milletinden olanlarýn Azerbaycan türkleri yaþayan erazilerde yerleþdirilmesi prosesi gedir. Son zamanlar vaxtaþýrý olaraq bu erazide milletler arasýnda qarþýdurma hallarý baþ verir. Ýran hakimiyyeti sözsüz ki, milli edaveti qýzýþdýrmaqla Ýranda "ikinci Qarabað" yaratmaða ve bu yolla milli herekatýn diqqetini özünden yayýndýrmaða cehd gösterir.

Güneyli mühacir Aslan Xalidi Ýran-Ýraq müharibesi zamaný Tehran keþfiyyatýnýn bu ölkede fealiyyet gösteren PKK-çýlarý ve orda yaþayan kürdleri ele aldýðýný söyledi: "Ýran parlamentindeki kürdler iclaslara xüsusi geyimlerde gelirler. Kürd ve ermeni deputatlar arasýnda çox isti münasibet var. Onlar xüsusile Qarabað meselesi ile baðlý Azerbaycan türklerine qarþý birleþirler. O cümleden qondarma "soyqýrým" meselesinde de kürd deputatlar ermenileri desteklemiþdi."

A.Xalidi bu gün Ýranda dörd esas güc merkezinin olduðunu açýqladý: "Bu qüvveler Ýran mühafize qoþunlarý destesi, PKK-çýlar, daþnaklar ve Ýranda yaþayan kürdlerdir. Bunlar hem de bir yerde çox güclü iqtisadi iþbirliyindedir. Tehlükelisi odur ki, Güney Azerbaycan erazisindeki eraziler azerbaycanlýlarýn elinden alýnaraq ermenilere verilir, eyni zamanda kürdlerin yaþadýðý menteqelerden türkler süretle köçürülür." Bu yolla Tehran rejiminin azerbaycanlýlar ve kürdler arasýnda ciddi qarþýdurma yaratdýðýný vurðulayan A.Xalidi ortada xüsusi meqsed olduðunu dedi: "Rejim Güneyde milli herekatýn çox süretle inkiþaf etdiyini aydýn þekilde görür. Bu iki xalqý üz-üze qoymaqla diqqeti yayýndýrmaq isteyirler. Bir neçe il önce Cenubi Azerbaycaný ostanlara böldüler ve bu yolla milli birliye xelel getirmeye çalýþdýlar. Ýndi de ayrý bir münaqiþe ocaðý yaratmaq isteyirler. Ýran rejimi "kürd vilayeti" yaradýb, Qerbi Azerbaycaný bu vilayetin terkibine keçirmek isteyir. Kürdlerin xüsusile Cenubi Azerbaycanýn Urmiya erazisinde yerleþdirilmesi prosesi gedir. Paralel olaraq Ýran rejimi erazinin "kürdlere mexsus olduðu barede" kitablar neþr etdirir."

A.Xalidi hesab edir ki, Ýran hakimiyyetinin milli herekatý boðmaq istiqametinde fealiyyet göstermesi dünya dövletlerinin, hemçinin Quzey Azerbaycandaký demokratik qüvvelerin nezerinden qaçmamalý, onlar molla rejiminin milli edavet töredib hakimiyyetini saxlamasýna imkan vermemelidir.

Ýranýn Bakýdaký sefirliyinin metbuat xidmetinin emekdaþý Hesen Melikzade ise toqquþma barede melumatlarý tekzib etdi: "Eger bele problem olsaydý, Þerqi Azerbaycan ostandarý Bakýya sefere gelerdimi? Demeli, orda emin-amanlýqdýr ki, ostandar bura sefere gelib." Hadisenin mehz ostandarýn geldiyi gün baþ verdiyini aðayi Melikzadenin nezerine çatdýrsaq da, fikirlerimizle razýlaþmadý: "Bütün bunlar yalandýr. Siz o cür fikirlere inanmayýn." Sefirliyin emekdaþý azerbaycanlýlarýn sýxýþdýrýlmasý, evezinde hemin erazilere ermeni ve kürdlerin, hetta terrorçu qruplarýn yerleþdirilmesi barede fikirleri de tekzib etdi: "Bu barede bizde hansýsa gerçeklik yoxdur. Bizim ölkenin PKK-ya heç bir maraðý yoxdur ve bu teþkilata bizim ölkede yer yoxdur. Azerbaycanla olduðu kimi, Ýran Türkiye ile de dost ölkedir. Bu cür fikirler dost ölkelerin münasibetlerini pozmaq üçündür. PKK-nýn Ýran erazisinde heç bir fealiyyeti yoxdur."

Elþad PAÞASOY



QAFQAZDA ÇERNOBIL TEHLÜKESÝ

Gürcüstanda oðurlanan iki generatorun Ýrana aparýlmasý istisna olunmur

"Qafqazda "Çernobýl faciesi" tekrarlana biler". Bu sözleri bir ay evvel Gürcüstanda baþ vermiþ oðurluq hadisesini müzakire eden bezi ekspertler iddia edirler. Xatýrladaq ki, qonþu dövletin strateji obyektlerinin birinden terkibinde radioaktiv maddeler olan iki generator oðurlanýb. Her birinin çekisi bir tondan artýq olan generatorlarýn terkibindeki radioaktiv maddelerin böyük daðýdýcý güce malik olduðu söylenilir. Ekspertlerin fikrince, radioaktiv maddelerden açýq istifade olunmasý Qafqazda ikinci Çernobýl faciesine sebeb ola biler. Radioaktiv maddelerle dolu generatorlarý qonþu ölkenin hüquq-mühafize orqanlarý emekdaþlarýnýn axtarýþý bir netice vermeyib. Oðurluðun yüksek peþekarlýqla heyata keçirilmesi oðrularýn xüsusi xidmet orqanlarýnýn emekdaþlarý olmasý ehtimalýný ireli sürmeye esas verir. Generatorlarýn oðurlanmasýnda region dövletlerinden birinin maraqlý olmasý da inandýrýcý görünür. Bir çox ekspertler de generatorlarý region dövletlerinden birinin xüsusi xidmet orqanlarýnýn oðurladýðýný istisna etmirler.

Cenubi Azerbaycan parlamentinin ölkemizdeki teþebbüs qrupunun rehberi Aslan Xalidi generatorlarýn oðurlanmasýnda Ýranýn xüsusi xidmet orqanlarýnýn eli olmasýný istisna etmir. Onun bildirdiyine göre, qonþu ölkenin xüsusi xidmet orqanlarýnýn emekdaþlarýnýn radioaktiv maddelerin ticareti ile meþðul olmalarý ile baðlý çoxsaylý faktlar var: "1995-ci ilde Azerbaycanda Ýran Ýslam Mühafize Qoþunlarý Destesine aid olan Çingiz Ebdi adlý keþfiyyatçý fealiyyet gösterirdi. Hemin þexs Bakýdaký "Tehran" maðazasýnýn sahiblerinden biri idi. Araz ve Zerdüþt Elizade qardaþlarý da hemin maðazanýn sahibleri sýrasýndaydýlar. O zaman bizde melumat var idi ki, Çingiz Ebdi uran ticareti ile meþðul olur. Onun qardaþý Avropa ölkelerinde terrorçu kimi tanýndýðý üçün axtarýþdadýr. O, Avropa ölkelerinden her hansý birine sefer ederse, hebs oluna biler. Keþfiyyatçýlar esasen uranýn harada olmasýný ve kimlerin vasitesile onu elde etmelerini müeyyenleþdirirdiler. Þübhesiz ki, uran strateji dövlet obyektlerinde ola biler ve onu elde etmek üçün hemin obyektde çalýþan adamlara çýxmaq lazýmdýr. Hemin vaxtlarda bizde de melumat var idi ki, Tehran elde etdiyi nüve baþlýqlarýnýn Ýrana keçirilmesi üçün Azerbaycandan tranzit ölke kimi istifade edib. Bu melumat metbuat sehifelerine de çýxmýþdý".

Aslan Xalidi Tehran rejiminin Ýranýn cenubunda nüve raketlerinin istehsalý ile meþðul olduðunu söyledi: "Regionda tehlükeli qýrðýn silahlarýna çevrile bilecek maddelerin yoxa çýxmasýnda ilk növbede Ýrandan þübhelenmek lazýmdýr. Onlar baþqa hansý region dövletine lazým ola biler? Rusiyanýn ehtiyacý yoxdur, baþqa region dövletler de çalýþýrlar ki, istifade etmesinler. NATO-nun mühasiresinde qalan Ýran getdikce region dövletlerine ciddi tehlüke töredir. Ola biler ki, Qerb dövletleri meselenin mahiyyetine fikir vermesinler. Ancaq Ýranýn doðurduðu tehlüke getdikce artýr. Dini rehberin dünya dövletlerine gönderdiyi mesaja fikir verin:"Dünya dövletleri Ýranýn güclü dövlet olmasýna sey göstermelidirler. Eks halda, Üçüncü Dünya müharibesi baþ vere biler". Yaxud "ABÞ özüne güvenmesin, onlarda olmayanlar bizde var". Melumdur ki, dini rehber kamikadzeleri nezerde tutur. Gürcüstandan oðurlanmýþ generatorlarýn Ýranda olmasýna daha çox inanýram".

Elxan HESENLÝ



Andreas Gross